نوروز نامه (با ویرایشی نو) به قلم: فرهاد ترابی

نوروز نامه (با ویرایشی نو)

به قلم: فرهاد ترابی

به نام  خداوند  جان  و خرد

کزین برتر اندیشه برنگذرد

خداوند نام و خداوند جای

خداوند روزی ده رهنمای

نوروز، آغاز سال هجری خورشیدی، دارای پیشینه ای به بلندای تمدن بشری، و از زیباترین و دل انگیزترین روزهای سال، در میان ملت ها و فرهنگ های بشری است.

نوروز، یا، نوگ روز (Noghrooz  ) که در گستره تمدّنی ایران، بیش از دیگر جشن های ملی، جایگاهی ممتاز در میان مردم یافته، و شناسنامه هویت فرهنگی ایرانی گردیده است، ریشه در تمدّن های کهن سومریان و بابلیان، در پنج تا هفت هزار سال پیش دارد، که قرن ها پیش از فرود آمدن مادها در ایران زمین، و شکل گیری تمدّن هخامنشی – که به گفته

هگل، نخستین حکومت سازمان یافته در جهان به شمار آید – وجود داشته است، به گونه ای که در اوستا، هیچ نشانی از نوروز دیده نمی شود، و تنها در روزگاران ساسانیان که زرتشتیان این آیین را پذیرفته بودند، اثری از آن می توان یافت. امروزه نیز، این جشن بزرگ – دست کم – در میان پانزده کشور جهان گرامی داشته می شود، و در سال 1396 خورشیدی، ایران به همراه 11 کشور دیگر، پرونده مشترک جهانی نوروز در یونسکو را به ثبت رساندند که عبارتند از: افغانستان، آذربایجان، تاجیکستان، قزاقستان، عراق، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان، ترکیه، پاکستان و هندوستان. هم چنین، حوزه نوروز، در برگیرنده جمعیتی بیش از 300 ملیون تن در جهان می باشد. در آینده نیز، انتظار می رود که دو کشور چین و مغولستان به این حوزه بپیوندند.

  از سوی دیگر، نوروز، تنها روزی در درازنای سال است که مدت زمان شب و روز یکسان بوده، و در نیمکره شمالی، اعتدال بهاری، و در نیم جنوبی، اعتدال پاییزی آغاز می شود. 

نوروز ایرانی پدیده ای اساطیری

 در باور پیشینیان ما، روز نخست فروردین، فروهران، یا همان ارواح درگذشتگان و مردگان، به زمین فرود می آیند، و از خانه و کاشانه خویش دیدن می کنند.

 فروهر، یا فره وشی، همان روح آسمانی انسان است که پیش از آفرینش مادّی و دنیوی خود، در جهان فرادست مینوی وجود داشته، و در مرحله زندگی این جهانی، در جسم و کالبد خاکی اش دمیده می شود. این جان آدمی پس از کنده شدن از بدن عنصری، هر ساله، در فصل رویش دوباره طبیعت، که آغاز بهار باشد، دگر باره به زمین باز می گردد، تا از وضع زندگی و احوال بازماندگان خویش دیدن کنند، و اگر خانه تمیز و پاک بُوَد، روح درگذشتگان شادمان بازگردند، و در غیر این صورت، آنان اندوهگین و ناراحت بر می گردند. و این همان فلسفه خانه تکانی و پاکیزه داشتن خانه و خانواده در روزهای نزدیک نوروز است.

 حکیم خیّام نیشابوری در نوروزنامه می نویسد: سبب نام نهادن نوروز از آن بوده است که در هر 365 شبانه روز، آفتاب به اول دقیقه حَمَل [ 21 مارس] باز آید، و چون جمشید شاه از آن آگاهی یافت، آن روز را نوروز نام نهاد؛ و از آن پس، پادشاهان و مردمان، چنین روزی را جشن گرفتند. فروهر در فارسی، فَروَر و فَروَرد نیز گفته شده، و فروردین از همین واژه گرفته شده است.

تاریخ نگاری نوروز

 نوروز در زمان های پیشین، در آغاز فروردین نبوده، و مانند سال قمری، اما کندتر از آن، در فصل های چهارگانه می گردید، و گاه به بهار و گاه به تابستان و یا پاییز و زمستان می افتاد، تا این که در سال ۴۷۱ قمری، سالی که آغاز آن، با اول برج حَمَل{ اول فروردین}، یعنی، ۲۱ مارس میلادی هم زمان شده بود، به فرمان سلطان جلال الدین ملک شاه سلجوقی، حکیم عمر خیام و چند منجّم دیگر مأمور شدند تا تاریخی تنظیم گردد که آغاز سال نو در همان روز اول بهار ثابت بماند. بنابر این، با کوشش این دانشمندان، نوروز برای همیشه در روز اول برج حَمَل باقی ماند، و به همین علت، نام تاریخ خورشیدی از آن زمان به بعد، به تاریخ جلالی شهرت یافت.

 ( رک: فرهنگ فارسی عمید، ج۳، ص۲۴۲۳)

هر روزتان نوروز، نوروزتان مبارک

مفاخرگیلان